CANCELLARIUS

I.

CANCELLARIUS

Ecclesiae Romanae nomen magnae dignitatis, cuius quanta fuerit in Romana olim Curia auctoritas, docet S. Bernardus Ep. 313. Siquidem cum nullum ferme fiat in Orbe bonum, quod per manus quodammodo Romani Cancellarii transire non habeat, ut vix vel bonum iudicetur, quod eius prius examinatum non fuerit iudiciô, moderatum consiliô, studiô roboratum et consirmatum adiutoriô etc. Unde factum volunt nonnulli, ut hic titulus a Pontificibus supprimeretur, solâ Vicecancellarii dignitate retentâ, de qua diximus aliquid supra, ubi de Bibliothecario Ecclesiae Romanae. Quo referunt versus illos Petri Damiani, in Alexandrum II. Pontificem Romanum, et Hildebrandum Cancellarium simul Ecclesiae Romanae et Archidiaconum, quorum ille Damiano a Curia discedendi facultatem cum dedisset, hic nihilominus ibidem ipsum retinuit,

Vivere vis Romae, clarâ depromito voce:

Plus Domino Papae, quam Domno pareo Papae.

Et,

Papam rite colo, sed te prostratus adoro,

Tu sacis hunc dominum, te facit ipse Deum.

Vide Baronium ad A. C. 1061. num. 31. et seqq. Verum etiam posthac, bullas consistoriales Innocentii II. et III. Alexandri item IV. et aliorum Pontificum, propriis eorum et Cardinalium

manibus firmatas, cum hac subscriptione, Datum per manus N. Cardinalis S. R. E. Cancellarii, in Archivo Cathedralis Viterbiensis, se vidisse, Dominic. Macer testatur in Hierolex. in Eeclesiis Cathedralibus eiusdem Communionis Romanae Cancellariatûs dignitas quoque viget, quae sic describitur in Statutis Leichfeldensis Eccles. in Monastico Angl. Tom. 3. p. 24. Officium Cancellarii est, sive residens, sive non exstiterit, lectiones legendas in Ecclesia, per se, vel per suum Vicarium auscultare, male legentes emendare, scholas conferre, sigilla ad causas et negotia conferre, literas Capitult facere et consignure, libros servare, quotiescumque voluerit praedicationes in Ecclesia vel extra Ecclesiam praedicare et cui voluerit, praedicationis officium assignare etc. apud Car. du Fresne in Glossar. In Melitensium Equitum ordine dignitas Magni Cancellarii etiam reperitur, quae spectat ad Primatem linguae Castellanae et Lusitan. et Vicecancellarium habet. Vide Car. Mactum Op. cit. etc. et de Cancellario Imperatorum Graecorum, in fra in vocibus Caniclinus, item Logotheta, ac Notarius. Adde quae dicemus, voce Ostiarius.

II.

CANCELLARIUS

Ingulpho, aliisque Scriba, et Notarius: Goldasto Graphiarius: Hincmaro Secretarius: Nicetae Scriniarius, item Domesticus: Cassiodoro a Cancellis: Hincmaro iterum a Secretis, ab Actis, a Libellis. In Gloss. Isidori., Antigraphus. In Imperio orient. Logothetes et Caniclinus. In Eccles. Roman. aliquoties Onuphtio Bibliothecarius: Suidae Logographus et Epistates: Gregorio Turonensi Referendarius: Quibusdam Apocrisiarius, et quod regiae

capellae curam gerebat, Capellanus. Interdum Actuarius, quod acta Iudicum scriberet, et Tabellio, quod tabulas. Ad distinctionem, Cancellarius Regis et Cancellarius Palatii: Archicancellarius, Protocancellarius et Protonotarius, Nomophylex, Asylum Iuris, Arae boni et aequi, Vicarius Regis, Prorex, Interrex, etc. Originem Cancellarii ab Augusto Caesare, ab Atheniensibus, ab Amphictyonibus, ab ipso Minoe, Iovis forte Cancellario, quod ex eius sententia Leges Cretensium sanxit, arcessont. Dici coeperunt sic Notarii Imperatoris, cum seclusi a turbae molestiis inter cancellos agerent. Sunt autem cancelli fenestratae partitiones, ingressum prohibentes, non visum: ut quae chorum in Ecclesia dividunt a navi, cancellum inde appellatum. Sed et Cancelli dicuntur, septa curiarum, quae barras vocant: atque inde Iuris Candidati, causas illic agentes, Budaeo Cancellarii: spatium intra Curiam, cancellorum area; et a cancellis Curiae explodi dicitur, cui ab agendis causis interdictum est. Per translationem cancellos iudiciates sibi circumdat, qui rem arduam in se probandam suscipit: Conicit se in cancellos Curiae, qui litibus se implicat, etc. Mox vocabulum Cancellarius transferebatur, a Scribis Imperatoris, ad Notarios quoque publicos: inter quos tamen id discriminis est, quod Cancellarius Regum praecepta vel acta Iudicum scribit, Notarius vulgaria instrumenta. Hinc in charta Eduardi Confessoris Cancellarius, post Episcopos et Abbates, inter Capellanos, subscribit, Notarius vero ultimum locum sumit. Hinc Cancellare, pro scribere: Et illud,

Cancello, scribo: Cancello, grammata sindo,

Cancelloque meas in cruce pono manus.

Vide Henr. Spelmann. Glossar. Archaeol.